Kadere iman etmek ve kadere inanmak gerekir, İnsanın kaderi gayretine verilmiştir. Gayret göstermek ve inanarak İman ile dua etmek İnsan için kaderine etki edeceğine dair bilgiler vardır. Dua etmek kaderi etkiler, kader her an değişebilir. Kadere etki etmenin mümkün olup olmadığı ve kaderi değiştiren durumlar zaman zaman herkes tarafından oldukça merak edilen ve üzerine yoğun araştırmalar yapılan bir konu başlığıdır. Bu konuya dini bakış açısı başta olmak üzere birçok açıdan bakmak mümkün olmakla beraber imanın altı şartından biri olan “kaderin, hayır ve şerrin Allah’tan olduğuna iman etmek” şartı bile başlı başına oldukça önem taşımaktadır.

Kader Nedir?

Sadece varlıkların değil olayların da tüm vasıfları, kuvvet ve kabiliyetleri, sahip olacakları bütün halleriyle birlikte varlık alemine gelecekleri andan itibaren Allah tarafından tertip edilen ve tayin buyrulan şekline kader adı verilmektedir. Allah’ın ilim sıfatına dayanan kader için duanın önemi de göz ardı edilmemelidir. Kaderin dolayısıyla da Allah’ın bilgisinin değişmeyeceği çünkü sınırsız olduğu da unutulmaması gereken bir diğer gerçeklik olarak göze çarpmaktadır. Kader nedir, değişebilir mi? sorusunun cevabı da böylelikle verilmiş olmaktadır.

Kadere İman Etmek Nasıl Olur?

İslam dinine göre şart olan kadere iman etmenin tam anlamıyla nasıl yapılacağı da üzerinde yoğun tartışmalar yapılan bir konudur. Bu konuda kişi annesinin rahmine düştüğü andan itibaren Allah tarafından ne yaşayacağı zaman kavramına ihtiyaç duyulmadan bilindiği ve yazıldığı için, herkesin ne yapacağını ve nasıl davranacağını birebir olarak yaşaması kader nedir sorusunun cevabı için verilebilir.

Allah’ın Herkesin Tüm Yaşayacaklarını Bilmesi Bunları Yaşamaya Mahkum Etme Anlamını Taşır Mı?

Bu sorunun cevabı kesinlikle hayır. Allah’ın herkesin ne yaşayacağını bilmesi ve bunları yazması kişileri bunları yaşamaya mahkum etmeyeceği gibi, Allah tarafından bunun yazılması ne yaşanacağını önceden bildiği içindir. Peki kader değişir mi? Ya da başka bir deyişle kişiler hareketlerinde hür müdür?

Kişilerin Eylemlerine Allah Tarafından Müdahale Edilip Edilmeme Durumu

Kişilerin eylemlerinde hür olup olmadığı ya da Allah’ın kişilerin eylemlerine müdahale edip etmemesi hususunda iki farklı anlayış devreye girmektedir.

• Kader nedir diyanet yorumunda da ayrıntıları açıklandığı üzere cebriyecilik adı verilen ve katı Determinizm’e oldukça benzeyen anlayışa göre Allah’ın emrettiği ve zorunlu kıldığı kuralları kulları uyguladığından kişinin kaderine mahkum olduğuna inanılır. Bu noktada Allah’ın emreden, insanın ise emirleri uygulayan pozisyonda olması “cebr-i mütevassıt” olarak isimlendirilen kısmi zorunluluk anlamına gelmektedir. Yani görüldüğü üzere kayıtsız şartsız bir teslimiyet değil de sınırlı bir teslimiyet burada söz konusu olmaktadır.
• Bu tanımda önemli olan bir başka detay da Allah’ın bütüncül iradesi yani “Küll-i iradesi” karşısında kişinin kısmi iradesi yani “cüz-i iradesinin” alt kısımda kalması, Allah’ın daha üstün olan iradesi karşısında bir teslimiyet de söz konusudur. Allah dilediği yerde kulunun iradesini askıya alırken, kulun iradesinin bu noktada devre dşı kalması hususunda Allah’ın dediği olur. Yani burada Allah gerekçesi bilinmese de zaman zaman kulunun iradesinin tersi hususunda bir kudret gösterebilir. Bu müdahaleden kişi sorumlu değildir. Yani insan eylemleri ya da yaşayacağı kader sınırlı olmak koşuluyla zorunlu özgürlük taşımaktadır.
• İslam’a ters düşen ikinci anlayışa göre kişi eylemlerinde tamamen özgürdür. Yani nerede nasıl ve ne şekilde hareket edeceğini, kendi yolunu kendi çizerken; kendi eylemlerinin yaratıcısı olduğu düşünülür. 

Kader Değişir Mi?

Kader değişmesi asla mümkün olmayacağı gibi bunun olacağını düşünmek de doğru değildir. Allah’ın bilgisine muhalif bir şeyin olamayacağı kesin olarak belirtilmesi gereken bir durum olmanın yanında buna iltikat etmek gerekmektedir. Bu nedenle insanın kaderini değiştirmesi mümkün olmasa da fiillerini değiştirmesi mümkündür. Bu durumda Allah’ın ezeli ilmi yanında Allah kulunun sene sene ne yaşayacağını yazmıştır.

Allah Tarafından Çizilen Kaderin Bir Ölçü Ve Plan Çerçevesinde Olması

Allah tarafından yaratılan her şeyde kesin bir ölçü ve plan göze çarparken kader ve alın yazısı gibi kavramların da bu mefhumların içerisinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Allah’ın herkesin yapacaklarını bilmesi ve bunları yazması, kişiyi o şeylerin yapılmasının zorlanacağı anlamına da gelmemektedir. Allah’ın geleceği bilmesi kişiyi geleceğe mahkum kılmayacağı gibi, kişiye iyi ve kötüyü göstererek iradesiyle doğru seçimler yapmasının da önünü açmaktadır. Kader konusunda Allah tarafından kötüyü yaratması bir imtihan aracı olarak nitelendirilmektedir. Kader değişir mi sorusunun cevabı da böylelikle verilmiş olmaktadır.

Kadere İman Etmek nedir?

İslam inancında kişinin geleceğinde ve dolayısıyla kaderinde tek söz sahibi olanın Allah olduğuna iman etmek vardır. Bu nedenle iyi ve güzel olan şeylerde şükretmek ya da kişinin başına gelen olumsuz bir olay karşısında isyan etmemek iman doğrultusunda yapılan eylemlerdir. Kişi iyi ya da kötü, sevap ya da günah tüm hareketlerinden kendisi sorumlu olmakla beraber tüm hepsinde özgür iradeye sahiptir.

Kadere İman Eden, Kederden Emin Olur!

Kaderin bütün ayrıntılarıyla bilinmesi ve kuşatmanın mümkün olmaması sebebiyle “kadere iman eder, kederden emin olur” şeklinde çok güzel bir tanımlama yapılmıştır. Ayrıca İmamı Şafi başta olmak üzere birçok İslam alimi kader konusunda derin tartışmalara girilmesini doğru bulmamışlardır. Kişi imtihanlar dünyasında milyonlarca sırla kuşatılmış durumda olduğunun farkında olmalı, geleceği konusunda her türlü tedbiri de almak zorundadır. Tabi burada Allah’ın istemiş olduğu iyiye ve güzele yönelmeli, aynı zamanda Allah’ın dilediklerini yerine getirmelidir.

İsyan Etmeden Ve Kaderi Suçlamadan Kişinin Kendine Yönelmesi

İnsan gelecekle alakalı tahminden öteye geçemeyeceği, tahminden öte gelecekle ilgili herhangi bir konuda bilgi sahibi olamayacağı için olumsuz anlamda karşılaşılan bir olaydan ötürü kaderi suçlamadan önce kendine bakmalıdır. Burada dua kaderi değiştirir mi sorusu da devreye girmektedir. Dua kişinin Allah’a en yakın olduğu anlardan biri olurken, Allah’ın rızık ve mükafatlarını dağıtma yollarından biridir. Bu nedenle edilen duaların Allah katında kabul edilmesi kişinin kaderini bir anlamda değiştirebilmektedir. Onun haricinde Rum Suresi 41. ayet de belirtildiği üzere “Karada ve denizde oluşan felaketler bizim hak ettiklerimizden başka nedir ki” buyurulmuştur.

Duanın Geleceği Değiştirmesi ve İnsanla İlgili Kaderin İkiye Ayrılması Durumu

Duanın kaderi değiştirme durumunun olması ezeli kader olarak adlandırılmamaktadır. Dualar kaderi etkiler ve her an değişmesine sebep olur. Kaderin değişmesi iyi ve kötü yönde olmaktadır. Kaaderin iyi veya kötü olması, her ikisi de Allah c.c taktirindedir. Burada Allah’ın olacaklara dair kesin bilgisi yanında meydana gelecek olayların şartsız ve başıboş olmaması da unutulmamalıdır. İnsanla ilgili kader ikiye ayrılmaktadır;

• İnsanla ilgili kaderin ilki insanın kendi kudret ve iradesiyle işlediği amel ve fiillerle doğru orantılıdır.
• İnsanlar ilgili belirtilmesi gereken kaderin ikinci kısmı ise insanın kendi kudret ve iradesi dışında meydana gelen hâl ve hadiselerle alakalıdır. Kaderin ilki insanların kendi etkileriyle gerçekleştirdikleri amel ve fiillerle alakalı olurken, ikincisinde ise kişinin kendi irade ve arzularının dışında gerçekleşen olaylar bütünüdür.

Kaza-i Muallak Nedir?

Kaza-i muallak kader ne demektir sorusu için verilecek yanıtta gerçekleşmesi Allah tarafından kesin hükme bağlanan kader, kazâ-i muallak olarak isimlendirilmektedir. Konuyu daha da açacak olursak sonucunun bazı nedenlere bağlandığı kaza için, dua ve sadaka bu noktada devreye girmektedir. Kullar kader konusunda fikir sahibi olamayacakları için onu daha hayırlı kılmak için ibadet, dua, sadaka, ve tövbe gibi sonuç odaklı ayrıntılara sarılmalıdır. Bunların faydasını görmesi muhakkaktır.